ANTWERPEN - In de Bourla in Antwerpen is de afscheidsplechtigheid afgeopen voor Hugo Claus. De peetvader van de Vlaamse letteren stierf op 19 maart. Hij was 78. Tijdens de plechtigheid, die werd bijgewoond door tal van prominenten uit de artistieke en de politieke wereld, nam een aantal intieme vrienden van Claus het woord en werden gedichten voorgelezen.
Hugo Claus stond zaterdag een laatste keer op de bühne, op precies de plaats waar op 19 maart, de dag dat hij uit het leven is gestapt, zijn werk 'De geruchten' werd gespeeld. De eenvoudige kist, met daarop een enkele rode roos, stond opgesteld op een draagbaar van rode rozen op een rood tapijt. Achter de kist hing een levensgroot portret van Claus. De muziek tijdens de plechtigheid, van onder meer Chet Baker en Thelonious Monk, had Claus samen met zijn vrouw Veerle uitgekozen. De sprekers zaten op een rood tapijt op het podium. De kist werd binnengedragen van achter het podium. Claus, die in zijn leven zo veel toneel schreef, leek de acteur die opkwam voor een laatste voorstelling. Acteurs Jan Decleir, Josse De Pauw, Hilde Van Mieghem en Gilda De Bal lazen gedichten voor uit het werk van Claus. Vrienden Piet Piryns, Erwin Mortier, Suzanne Holtzer, Jef Lambrecht en Cees Nooteboom schetsen een beeld van Claus. Uitgever Robert Ammerlaan van De Bezige Bij nam als eerste het woord. Hij had het over de laatste maanden van Claus, en hoe Claus en zijn vrouw de laatste dag nog een vrolijk lied zongen. 'Een paar maanden geleden zei Claus tegen Erwin Mortier dat hij nooit had gedacht dat het hem zo zwaar zou vallen om afscheid te nemen van het leven', wist Ammerlaan.
'Meneer de kardinaal, schaam je'
Erwin Mortier noemde tijdens zijn toespraak Claus 'de meest bevrijdende schrijver die ooit ons pad heeft gekruist'. Hij haalde ook zwaar uit naar kardinaal Danneels. 'Schaam u', was zijn commentaar op Danneels' reactie in het euthanasiedebat naar aanleiding van het overlijden van Claus. 'Het is een bittere ironie dat de man die ons uitsprak als wezens die zich nimmer volkomen kunnen beschaven, postuum nog de les wordt gespeld door lieden waarvoor hij steeds een heilzaam gebrek aan ontzag heeft vertoond: prinsen van allerlei slag, kerkvorsten (...), het slag volk dat hem al van in zijn prilste jaren heeft willen kleineren.' 'Louter en alleen omdat de keuze van zijn levenseinde niet de hunne is, komen ze weer van onder de plaveien gekropen en spuien hun laffe gal. De eigen morele superioriteit celebreren boven het lichaam van een geliefde dode is geen heldendaad. Meneer de kardinaal: schaam je.' Halverwege de bijeenkomst las acteur Jan Decleir, die meermaals met Claus samenwerkte, het gedicht 'De sporen' voor. Ook Josse De Pauw en Gilda De Bal lazen uit het werk van de overleden schrijver. Radiojournalist Jef Lambrecht bracht een grappige toespraak over Claus als parkiet. Cees Nooteboom, vriend van Claus haalde herinneringen op aan de tijd die ze samen doorbrachten. Hij sloot af met de oproep 'Kom maar veel spoken'. Aan het eind van de bijeenkomst kregen de aanwezigen een televisieopname van Claus zelf te zien, die een sonnet voordraagt. Ontroerend was hoe Claus zelfzeker zijn gedicht voorleest, maar daarna onzelfzeker in het rond kijkt. Een van de zeldzame momenten dat zijn bijna aangeboren zelfzekerheid wegviel.
Genodigden uit binnen- en buitenland
Het lichaam van de schrijver werd buitengedragen en daarna klonk muziek van Purcell. De kist werd opgesteld in de hal van de Bourlaschouwburg. Nadat de aanwezige familie er een groet uitbracht, werd de ruimte geopend voor iedereen. In de schouwburg is plaats voor een kleine 900 mensen. Voor de plechtigheid werden een 500-tal genodigden uit binnen- en buitenland verwacht. Onder hen zijn onder meer zijn ex-vrouw Sylvia Kristel, politici zoals burgemeester van Antwerpen Patrick Janssens, Minister-President Kris Peeters en minister van Cultuur Bert Anciaux en collega's als Harry Mulisch, A.F.Th Van Der Heijden, Jules Deelder, Jef Geeraerts en Leo Pleysier. Ook voor het grote publiek was plaats voorzien. De deuren van de Bourlaschouwburg openden om 11 uur. Vanmorgen vroeg stond een honderdtal mensen te wachten voor de afscheidsplechtigheid. Rond 13u30 was de plechtigheid afgelopen. De kist met het stoffelijk overschot van Claus werd opgesteld in de hal van de schouwburg. Daar nemen familie en vrienden afscheid van de schrijver. Vanaf 14.30 uur krijgt ook het grote publiek de kans om een laatste groet te brengen aan Claus.
(Jeroen Overstijns)